بررسی جاذبه های اکوتوریسم یا بوم گردی در استان گیلان

امروزه پیشرفت در صنایع حمل و نقل و فناوری اطلاعات ، دورترین و بکرترین نقاط روی زمین را نیز به سادگی در معرض دید و دسترس علاقمندان به سفر و گردشگری قرار داده است و اکنون گردشگری یا توریسم ، بزرگترین صنعت در دنیا محسوب می شود و شاخه ی طبیعت گردی بیش از هر بخش دیگری درحال رشد است . با ما همراه باشد تا در مورد بررسی جاذبه های اکوتوریسم یا بوم گردی در استان گیلان صحبت کنیم .

سفر و لذت از طبیعت را تقریبا تمام مردم دوست دارند . اما این تجربه ی سفر و لذت طبیعت گردی باید در راستای حفظ منابع طبیعی و عدم آسیب رسانی به محیط طبیعی منطقه باشد . در راستای پاسخگویی به اشتیاق روز افزون مردم به سفر کردن و طبیعت گردی و در جهت حفظ محیط زیست ، پایداری زیست بوم و فرهنگ مناطق گردشگری ، مفهوم و اخلاقیاتی نو به نام ” بوم گردی “یا ” اکوتوریسم ” ظهور کرده است .

اکوتوریسم پیش از هر چیز نگرشی ویژه و آینده نگرانه و اخلاقی-فرهنگی-انسانی به مقوله گردشگری است . یکی از مهمترین دست آوردهای این نگرش به گردشگری و طبیعت گردی ، ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای ساکنان بومی منطقه است که از این طریق ساکنین منطقه به حفظ محیط زیست ، آداب و رسوم و آنچه برای گردشگران جذاب است ترغیب می شوند. به این ترتیب اکوتوریسم می تواند در محافظت محیط زیست طبیعی و انسانی و همچنین توسعه پایدار تاثیرگذار باشد.

اکوتوریسم

بنابر آخرین تعریف ارائه شده توسط جامعه بین المللی اکوتوریسم (The International Ecotourism Society) در سال ۲۰۱۵ بومگردی یا اکوتوریسم ” سفری است مسئولانه در برابر جاذبه های طبیعی برای لذت بردن ، قدر نهادن به طبیعت ، همراهی کردن با ویژگی های فرهنگی متعلق به قبل و در حال حاضر ، به طوری که حافظ زیست بوم بوده و سبب حفظ کیفیت زندگی مردم منطقه شده ، همراه با آموزش که در آن گردشگر و در فعالیت های سودآور اجتماعی _ اقتصادی مردم محلی مشارکت دارد . در بوم گردی آموزش هم شامل توریست و هم شامل مردم محلی می شود .

اصول اکوتوریسم

سه اصل عمده در ادبیات اکوتوریسم مشهود و پررنگ است :

۱- فرسایشی و استخراجی نیست . یعنی شامل آنگونه فعالیت هایی نمی شود که سبب ایجاد آسیب های رفتاری و فیزیکی بر گونه های غیر انسانی در طبیعت شود .

۲- به اخلاق زیست محیطی پایبندی ایجاد می کند .

۳- ارزش های سازگار با محیط زیست و اخلاق محور را در رابطه با طبیعت ، در اولویت قرار می دهد .

بنابراین اکوتوریسم ، حفظ و حراست محیط زیست ، بافت بومی و سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست بوم را در بر می گیرد . کسانی که می خواهند در زمینه بوم گردی مشارکت و فعالیت داشته باشند می بایست اصول زیر را به عنوان اصول اصلی و پایه ی این نوع خاص از گردشگری بپذیرند :

۱- به حداقل رساندن آسیب های فیزیکی ، اجتماعی ، رفتاری و روانی در طول سفر

۲- فرهنگ سازی جهت احترام به طبیعت و مردم بومی

۳- خلق تجربه ی لذت بخش و به یاد ماندنی از سفر هم برای مسافران و افراد محلی

۴- فراهم کردن منافع مستقیم و زود بازده مالی برای حفظ زیست بوم

۵- ایجاد حس مسئولیت و دلسوزی در گردشگران نسبت به اوضاع اجتماعی ، آب و هوایی ، زیست محیطی و سیاسی منطقه میزبان با خلق تجربه ای لذت بخش

۶- فراهم کردن امکانات سازگار با طبیعت و فرهنگ منطقه با کمترین آسیب به اکوسیستم

۷- آموزش باورها و فرهنگ مردم محلی به گردشگران و ایجاد حس مشارکت بین گردشگران و مردم محلی با هدف توانمندسازی فردی و گروهی
حفظ منابع و میراث طبیعی با کمک اکوتوریسم

در اکوتوریسم به جز خاطره ها چیزی از سفرتان در طبیعت با خود به خانه بر نمی گردانید ” . این نوع نگاه به طبیعت گردی و در کنار آن تاکید بر حفظ منابع طبیعی ، آموزش ، به حداقل رساندن آسیب های وارده به طبیعت در طول سفر ، اهمیت احترام گذاشتن به طبیعت را آشکار کرده و مانع آسیب رساندن به آن می شود . همچنین اکوتوریسم به حفظ فرهنگ مردم منطقه کمک می کند .

مردم محلی با به نمایش گذاشتن آداب و رسوم خود و فروش محصولات و صنایع دستی به گردشگران و مشارکت دادن آنان در فعالیت های روزمره خود به ارزش میراث فرهنگی خود بیش از قبل پی برده و بیشتر در حفظ آن می کوشند . همچنین تلاش خواهند کرد که آنچه را برای گردشگران و طبیعت گردان جذاب است ، حفظ و نگهداری کنند ؛ چرا که بوم گردی به وضوح یکی از راه ها و منابع کسب درآمد مهم برایشان تلقی می شد و هجوم گردشگران و سرمایه های غیر بومی دیگر به سادگی می تواند موجب افزایش غنای فرهنگی منطقه گردد.

اکوتوریسم و توسعه پایدار

از دیدگاه توسعه پایدار ، اگر هدف از توسعه، گسترش امکانات و بهبود شرایط و کیفیت زندگی انسان ها باشد ، این امر خاص نسل کنونی نیست بلکه برای نسلهای آینده نیز می بایست مد نظر قرار گیرد . معنای توسعه پایدار ، تنها حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی نیست ، بلکه برداشتی نو از توسعه و رشد اقتصادی است؛ رشدی که بدون تخریب منابع طبیعی و برهم زدن تعادل زیست محیطی ، عدالت و امکانات زندگی را برای همه مردم ، اعم از شهری ، روستایی ، و عشایری و نه فقط قشرهایی محدود از جامعه فراهم می آورد .

رسیدن به توسعه پایدار با توجه به ارکان اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و زیست محیطی در یک جامعه است و گردشگری به عنوان فعالیتی اثرگذار برتمامی ارکان توسعه ، بیش از گذشته نیازمند بررسی و مطالعه است .

بوم گردی و اکوتوریسم در ایران

اکوتوریسم پایدارترین نوع طبیعت گردی و سازگارترین نوع توریسم با محیط زیست است و ایران به جهت دارا بودن توانایی ها و جاذبه های چشمگیر از نظر تنوع اقلیم وپوشش گیاهی یکی از کشورهای مهم دنیا محسوب میشود . تنوع اقلیمی بی نظیر ، چهار فصل بودن و جاذبه های زمستانی مانند اسکی در یک نقطه و همزمان جاذبه های منحصر به فرد تابستانی نظیر آفتاب گرفتن در ساحل زیباکنار در نقطه ای دیگر ، ایران را از نظر بوم گردی منحصر به فرد می کند .

اخیرا علاقه ی خاصی به سفرهای خاص و هدفمند در کشورمان ایجاد شده که می تواند راه را برای حرکت به سوی معنای واقعی بوم گردی و اکوتوریسم هموار کند . سفرهایی خاص مانند سفر به بندر انزلی ، زیباکنار ، پارک جنگلی بوجاق ، تالاب انزلی ، پناهگاه حیات وحش سرخانکل که بخشی از تالاب انزلی به شمار می آید ، از مهمترین موقعیتهای بوم گردی در استان گیلان هستند ، که از این منظر شرکت مدرن سازه واقع در منطقه ی زیباکنار به عنوان بهترین مجری در ساخت ویلا زیباکنار با استانداردهای محیط زیستی و پیشرو در زمینه ی جذب گردشگر در این منطقه نقش بسیار مهمی داشته و همچنین حامی فعالان محیط زیست میباشد .

اکوتوریسم و احیای محیط زیست تالاب انزلی

تالابها که ۶ درصد از سطح کره زمین را فرا گرفته اند ، از مهمترین اکوسیستم های موجود در جهان هستند . تالاب انزلی یکی از مهمترین تالاب های کشور ایران است . این تالاب در جنوب غربی سواحل دریای خزر و در استان گیلان واقع است .

در سالهای اخیر تالاب انزلی تحت تأثیر عواملی چون تبدیل قسمت هایی از زمین های تالاب به زمین های زراعی ، ته نشین شدن رسوبات آب های وارده و در نتیجه کاهش سطح تالاب و همچنین رشد بی رویه گیاهان آبزی و غیر بومی قرار گرفته است . اکوتوریسم در استفاده پایدار از این تالاب بی نظیر و محافظت و احیای محیط زیست این منطقه نقشی بسیار مهم دارد .

آگروتوریسم یا گردشگری کشاورزی

گردشگری کشاورزی شاخه ای از گردشگری روستایی است که در آن توریست با خانواده های روستایی زندگی نموده و در جریان فعالیت های کشاورزی ، زندگی در کشتزارها و مناطق کشاورزی قرار می گیرد ، در این شیوه توریست بدون اعمال پیامد منفی بر روی اکوسیستم مناطق میزبان ، با فعالیت های سنتی کشاورزی از نزدیک آشنا می شود و یا حتی در آن مشارکت می کند .

در نواحی روستایی مزارعی وجود دارند که ممکن است به عنوان مکانی برای گذراندن اوقات فراغت بازدید کنندگان غیر بومی انتخاب شوند . معمولا این مزارع بیشتر در مناطق حاشیه ای که بر پایه کشاورزی سنتی بوده و دارای جذابیت بیشتری هستند ، قرار دارند .

باغات چای استان گیلان دارای پتانسیل آگروتوریسم

باغات زیبای چای گیلان را می توان با مدیریت و برنامه‌ریزی علمی و درست به یکی از قطب های آگروتوریسم در کشور تبدیل کرد . از اهداف مهم صنعت آگروتوریسم در چای توجیه اقتصادی کشاورزی در اراضی کوچک است که همزمان می‌تواند محل کشاورزی و محل استقرار توریست باشد . با فروش بخش زیادی از محصول در خود باغات به توریست ها میتواند درآمد چای کاران چندین برابر شود . این امر به اقتصاد خانوار و صنعت چای از دیگر دستاوردهای آگروتوریسم کمک زیادی می کند .

آگروتوریسم منجر به توجه بیشتر به آداب و رسوم و فرهنگ بومی و تشویق به گسترش آن میشود . امکان تامین هزینه ساخت خانه‌های روستایی کم هزینه کشاورزی برای توریست‌ها با سرمایه های اندک روستائیان ، هزینه کمتر محل‌های استقرار توریست در روستاها در مقایسه با صنعت توریسم شهرها ، امکان استفاده از خانه‌های کشاورزی توسط توریست‌های طبقه متوسط ایران و حتی کسانی که علاقه به تفریح و گشت و گذار در این خانه‌ها را برای مدت کوتاه دارند از دیگر نتایج توسعه آگروتوریسم است .